Bernard Van Orley, Portret van Margareta van Oostenrijk

Volledig gekleed in het zwart kijkt landvoogdes Margareta van Oostenrijk je aan. In het museum ontdek je niet enkel dit bijzondere portret, maar stap je ook binnen in de leefwereld van een van de boeiendste vrouwen uit die tijd.

Een vrouw aan de macht

Op 18 maart 1507 benoemde Maximiliaan van Oostenrijk zijn dochter Margareta tot landvoogdes van de Nederlanden. Ze vestigde haar hof in Mechelen. In haar kielzog volgde een resem edellieden, hoge ambtenaren, kunstenaars en ambachtslui. Margareta zou in Mechelen een rijke bloeiperiode van relatieve rust meemaken. In haar paleis, het Hof van Savoye, zou ze een hele generatie van prinsen en prinsessen opvoeden, die later de machtigste posities zouden bekleden.

Hoe Margareta zich met dit portret voorstelt aan de wereld, is niet toevallig gekozen. Na de dood van haar derde man, Filibert van Savoye, liet Margareta zich enkel nog in het zwart gekleed zien. Het is naast een uitdrukking van haar rouw ook een vorm van imagebuilding: Margareta toonde zich als weduwe en als een sterke en onafhankelijke vrouw.

Hofschilder Bernard van Orley

Hofschilder Bernard van Orley trad in 1508 in dienst van Margareta. Hij kwam er aan het hoofd te staan van een groot atelier met een omvangrijke productie. Ook dit portret komt uit dat atelier. Uit de rekeningboeken blijkt dat de schilder meerdere portretten van haar maakte tussen 1519 en 1532. Dit portret zou dienen als officieel portret van de landvoogdes.

Portret van Margareta van Oostenrijk in detail

• Titel: Portret van Margareta van Oostenrijk
• Objectnaam: schilderij
• Vervaardiger: Bernard van Orley (en atelier)
• Datering: ca. 1515
• Materiaal: Olieverf op paneel
• Afmetingen: 47,5 x 34,5 x 4,5 cm
• Inventarisnummer: K1647 Bristol Museums & Art Gallery

Nieuwe aanwinst: intiem portret van Margareta

In de zomer van 2024 koopt de stad Mechelen een uniek portret aan op een veiling in Londen. Het is het allereerste geschilderd portret van de landvoogdes in de collectie. Op het portret zie je Margareta knielend aan een tafel, kijkend naar een heuvelachtig landschap. Ze bladert door haar getijdenboek en lijkt in gedachten verzonken. Ook dit werk komt uit het atelier van de hofschilder Bernard van Orley. 

Het portret maakte vroeger deel uit van een diptiek, maar de linkerhelft van het werk is verloren gegaan. Die toonde wellicht de Maagd Maria met het Christuskind, afgebeeld in dezelfde ruimte als Margareta. Dit werk was bedoeld voor privégebruik: de eigenaar zat biddend voor het kunstwerk om zo een persoonlijke band met de afgebeelde heilige, vaak Maria, te ontwikkelen. Net daarom kreeg het een plaats in de museumzalen onder de themalijn Thuis bij Margareta.